Düz 99 il əvvəl, 13 noyabr 1924-cü ildə Polşa yazıçısı Vladislav Reymont Tomas Mann, Maksim Qorki və Tomas Hardini məğlub edərək ədəbiyyat üzrə Nobel Mükafatının ikinci polşalı qalibi olub.
Hafta.az-ın yazdığına görə, Nobel Komitəsi polyak yazıçıya bu nüfuzlu mükafatı XIX-XX əsrlərin kəsişməsində kənd həyatını əks etdirən "Kəndçilər" romanına görə layiq görüb. Roman indiyə qədər yazılmış kəndli cəmiyyətinin ən etibarlı salnamələrindən biri hesab olunur.
Roman əsasında "Kəndçilər" (The Peasants) filmi 2023-cü ildə çəkilib, rəsm animasiya texnikasından istifadə edilərək çəkilib və ən yaxşı beynəlxalq film nominasiyasında builki Oskar mükafatına namizəd görülüb. Polşada bu filmi artıq tamaşaçılar izləyə bilərlər və tezliklə bütün dünya kinoteatrlarında nümayiş olunacaq.
Vładisłav Reymont kimdir, yaradıcılığı ilə nə qədər tanışıq?
Vladislav Reymont 1867-ci may ayının 7-də Radomsko yaxınlığındakı Kobayele Vielkaye kəndində anadan olub. Atası Cozef yerli kilsə ofisinin orqanisti və katibi idi. Vladislavgil ailədə 5 uşaq olublar - üç bacı və bir qardaş.
Məlumata görə, "Kəndlilər" in gələcək müəllifi ibtidai məktəbdə zəif oxuyurmuş. Ona görə də övladının gələcəyindən narahat olan valideynləri ali iddialardan əl çəkib, heç olmaya ona peşə bilikləri vermək qərarına gəliblər. Beləliklə, 1880-ci ilin yayında o, bacısı Ketrinin dərzi işləyən ərinin yanında şagir kimi öyrənməyə başlayır. Lakin gənc Reymont dərzilik peşəsində karyera qurmayıb. O, həm də ticarətlə məşğul olub və bir neçə dəfə təhsilini davam etdirməyə çalışıb.
Varşavada olması Reymontda həm ədəbiyyata, həm də teatra həvəsini artırıb. Ancaq sadəcə tamaşaçı kimi teatrlarda iştirak etmək onu razı salmayıb - 18 yaşında səyyar aktyor truppasına qoşulub və 1887-ci ilə qədər Urbański təxəllüsü ilə çıxış edib. Təəssüf ki, Reymont çox babat bir aktyor kimi iddialarını təmin edə bilməyən yalnız epizodik rollar oynayırdı. Nəhayət, valideynlərinin yanına qayıdıb və atasının cəhdləri sayəsində 1888-ci ildə Varşava-Vyana dəmir yolunda fəhlə kimi işə başlayıb. Amma yeni həyatının yeknəsəkliyindən sıxılaraq ikinci dəfə səhnədə şansını sınayıb və bu dəfə də alınmayıb.
Təxminən 1890-cı ildə bir tanış "yaşlı dəmiryolçu"da media bacarıqlarını kəşf edib. Spiritizm o dövrdə dəbdə idi və müəyyən bir "gizli bilik" ustası, müəyyən bir Puszow, Reymontu "o biri dünya" təcrübələrini sevənlər üçün seanslar hazırlayaraq, onunla birlikdə dünyaya səyahət etməyə inandırdı. Təəssüf ki, burada Reymontu məyusluq gözləyirdi: gənc dəmiryolçunun o qədər görkəmli media istedadları yox idi ki, onlardan karyera qura bilsin.
Gələcək ekstrasens dəmiryolunda işləməyə qayıtdı. Ancaq Reymont qaçışlarının əvəzini rütbəsini aşağı salmaqla ödəməli oldu: o, "böyük işçi" kimi işə başladı, ayda 16 rubl maaş aldı, amma indi rütbəsi endirildiyi üçün maaşı da 12 rubla dək azaldı. Bununla belə, dəmir yolu onun taleyi deyildi.
Reymont 16 fevral 1891-ci ildə “İş!” adlı ilk povestini yazır. 1893-cü ildə debütant cibində üç rublla Varşavaya yola düşüb. Növbəti əsərləri - Krakovda "Mişla"da "Milad gecəsi", "Pravda"da "Suka", "Głos"da "Şmierç" nəşr olundu. Bununla belə, gənc yazıçının maddi problemləri bitməyib. “Mən Varşavaya 1893-cü ilin noyabrında gəldim və yalnız gələn ilin aprelində... ilk naharımı yedim” deyə yazıçı xatırlayırdı.
Reymont dörd nəfərlik otaqda bir küncdə yaşayırdı, burada dəhşətli şəraitə baxmayaraq, israrla yazırdı. O, həddindən artıq yoxsulluq içində yaşayırdı. Bir dəfə ondan pis geyiminə görə kafedən çıxmağı tələb ediblər. Başqa bir vaxt Varşava redaksiyalarından birinin qapıçısı redaktorların oradakı asılqanlara qoyulmuş paltolarının təhlükəsizliyindən qorxaraq onu zalda tək qoymaq istəməyib.
Hətta "Pielgrzymka do Jasna Góra" (1895) adlı kitab debütü yazıçının maddi vəziyyətində heç bir yaxşılaşma gətirməyib. Onu "Komediantka" (1896) və "Fermenty" (1897) izləyir. Bu illərdə Reymont "Vəd edilmiş torpaq"ı yazmağa başlayıb. Artıq hissə-hissə çap olunaraq həm ədəbi dairələrin, həm də... çar polisinin diqqətini cəlb edib. Kitab nəşri çoxsaylı senzura silinmələri ilə nəşr olundu və müəllif təhlükəsizlik məqsədilə xaricə gedib.
Yenə də dəmir yolu Reymontun həyatında mühüm rol oynamalı idi. O, 1899-cu ildə ölkəyə qayıdıb və bir il sonra Varşava yaxınlığında qatar qəzası nəticəsində ağır xəsarət alıb, bunun təsirini ömrünün sonuna qədər çəkib. Alınan təzminat (təxminən 40 min rubl) sayəsində yazıçı nəhayət maliyyə müstəqilliyi əldə edə bilib.
1902-ci ildə Aurelia Szabłovska ilə evləndikdən sonra Reymont dünyanı dolaşdı və Qərbi Avropaya (Berlin, Brüssel, Paris, London daxil olmaqla) səfər etdi. Eyni zamanda, "Kəndlilər" üzərində işləməyə başladı, bu da ona çox vaxt apardı. Birinci hissə 1902-ci ildə, sonuncu - "Yay" - 1909-cu ildə yaradılıb. Yazıçının səhhəti pisləşirdi və 1920-ci ildə o, Vrzeşniya yaxınlığındakı Kołaczkovo mülkünü (indiki Reymont Muzeyi) alır, burada daimi məskunlaşır, nadir hallarda Varşavaya gedirdi.
1924-cü ildə Reymont Ədəbiyyat üzrə Nobel Mükafatını alıb, ondan başqa Tomaş Mann, Maksym Qorki, Siqrid Undset və Stefan Jeromski kimi böyük yazıçılar da bu mükafata namizəd idilər.
1925-ci il avqustun 15-də Vinsenti Vitos Polşa kəndinin ən böyük dastanına verdiyi hörmətin ifadəsi olaraq Vierzçovicedə bir mərasim təşkil etdi. Bu, yazıçının ictimaiyyət qarşısında sonuncu çıxışı idi.
Vladislav Stanislav Reymont 5 dekabr 1925-ci ildə Varşavada vəfat edib və nəşi Varşavadakı Povązki qəbiristanlığında torpağa tapşırılıb.
